Deri, geçmişten günümüze kadar kullanılmış çok değerli bir malzemedir. Dayanıklı, uzun ömürlü yapısı, derinin hayatımızın her alanında kullanımını kolaylaştırmıştır. Rutin hayatımızda kullanım için çok ince ve detaylı bir süreçten geçer. Oldukça yorucu ve vakit gerektiren bu akış yıllar boyunca gelişime uğramıştır. Türlü hayvan derisi, kendine has temizlenme ve işlenme yöntemine sahiptir.
Hayatımızda en çok yer alan organik deri; dana, koyun ve keçi gibi hayvanların derileridir.
Organik deride çürüme ya da bozulma gibi reaksiyonlar gerçekleşir. Yüzülen deri bakteri oluşturmaması, deride çürüme ve bozulma yaşanmaması için tuzlanmalıdır. Tuzlama yapmayanlar ise deriyi kuruturlar. Tuzlamanın hemen ardından tabaklama işlemi gelir. Deri temizliğine sepicilik/tabaklık denir. Tabaklama işleminde et deriden tamamen ayrılır.
Deri, günümüze kadar birçok çeşit ve üründe kullanılmıştır. Giyim, mobilya, döşeme, ısınma, sanat gibi alanlarda sıklıkla kullanılmıştır. Kullanılmaya devam etmektedir. Derinin kalitesi kullanılmayı planlanan ürün için çok önemlidir. Deri çeşitleri ve onlara ait bakımları sizler için derledik.

Deri Çeşitleri

Akderi: Geçmişte temizlenip, pürüzden arındırılan derinin üstüne eserler yazılmıştır. Orta Asya’da geliştirilen bu yöntemde ceylan derisi tercih edilmiştir. Yumuşak dokulu ceylan derisi ponza taşı ile pürüzsüzleştirilmiştir. Türkler bu deriye tirşe veya akderi olarak adlandırmışlardır. Ceylan derisine yazılan günümüze kadar ulaşan çok fazla eser bulunmaktadır.

Astarlık: Küçükbaş hayvan derilerinin tabaklanmasıyla ile elde edilmiştir. Doku olarak ince, yumuşak ve elastik yapıdadır. Doğal renklerde boyanmıştır. Keçi derisi astarlık Glase, koyun derisinden elde edilen deri Meşin olarak adlandırılmıştır.
Benzer şekilde dana derisinden elde edilen astarlar da mevcuttur.

Baskılı: Derinin üst zarının atılan kısmına gren denir. Derinin en üst yüzeyidir. Metal plaka üstünde yüksek ısı ve basınçla baskı uygulanarak elde edilmiştir.

Dore ve Lame: Metalik sarı yani altın ve gümüş rengine boyanan mamul deridir. Nemli ve yumuşak bir bezle silinmelidir. Kalıba konulup doğal sprey boyalar ile bakımı yapılmalıdır.

Florantik: Sırçanın zımparadan sonra boya ile kapatılmasıyla elde edilmiştir. 2 renk kullanabilme özelliğine sahiptir.
Finisajı çok parlaktır. Dalgalı görünüm elde etmek için derinin üzeri fırçalanmıştır.

Glase: Astarlık yumuşak yüzeyli keçi derisi olarak bilinmektedir. Krom tuzunun sepilmesiyle elde edilmiştir. Finisaj sırça ile uygulanmaktadır ve birçok renge boyanmaktadır. Oldukça yumuşak bir deri çeşidi olan Glase, bozuk arazilerde giyilmemelidir. Deriyi yumuşak nemli bir bezle silmeniz gerekmektedir. Koruma için cila ile parlatmalısınız.
Her kullanım sonrası kalıpta muhafaza edilmelidir.

Mantar: Sandaletlerde, ayakkabıların taban ve topuk kısmında kullanılan deridir. Çok hafif olması ile tanınmıştır. Ayrıca termik taban özelliği vardır.

Meşin: Astarlık koyun derisidir. Çok ince bir yapıya sahiptir. Bu yüzden astar harici tercih edilmemektedir.

Napa: Bilhassa ayakkabıcılık kültüründe kullanılan deridir. Diri ve tok işlenmiştir. Glase ile karşılaştırıldığında küçük gözenekli bir yapıya sahiptir. Ayrıyeten diğer derilere göre suya daha dayanaklıdır. Hassa ve ince bir yapıya sahip olduğu için özenli kullanılmalıdır. Yumuşak ve nemli bir bezle nazikçe silinmelidir. Krem cila ile cilalayınız. Cila deriyi besler ve korur. Her kullanım sonrası kesinlikle kalıba bırakılmalıdır.

Nubuk: Zımparalanarak pürüzsüz hale getirilen deri yüzeyi kadifemsi bi doku haline gelir. Süetle benzer bir yapıdadır. Süete nazaran daha toktur. Ek olarak kısa tüylüdür. Nubuk, özel bakım ve temizlik malzemeleri ile temizlenmelidir.
Nubuk silgisi ile silinmelidir. Kendi renginde boyanmalıdır. Yumuşak fırça ile taranmalıdır.

Pösteki: Yünü çıkarılmamış deridir. Deri kireç veya benzeri kimyasalların olduğu bir havuzda bekletilmektedir. Bu nedenle yumuşar ve işleme hazırdır. Tabaklama, eskiden elde yapılırken, şimdi makine ve kimyasallar ile yapılmaktadır. Makine ve kimyasallar işlemleri hızlandırır ve kolaylaştırır.
Sepileme deriyi dayanıklı ve kullanışlı hale getirir. Belirli aralıklarda su ile ıslatılarak taneli havuzlarda bekletilen derinin kurumasının önüne geçilmektedir. Bekleme işlemi bazı zamanlar ayları bulabilmektedir. Suyu tamamen emen deri, hava alan bir mekanda kurutulmaktadır.
Ayrıca bir parça olarak elde edilen deriye Tulum adı verilmiştir. İşlem görmemiş deriye ise ham veya sırım denilmiştir.

Rugan: Çeşitli hayvan derilerinden elde edilmiştir. Genellikle dana, sığır, deve, at, koyun, keçi ve oğlak derisi kullanılmıştır. Tabaklamanın ardından yağlı ya da sentetik laklar ile finisaj yapılmıştır. Böylece hem yumuşak dokuya hem de çok parlak bir görünüme sahip olur.
Oldukça ince ve hassas bir yapıdadır. Yumuşak ve nemli bezle silinmelidir. Kuruduktan sonra spreyle parlatılmalıdır.
Diğer hassas derilerde olduğu gibi aynı şekilde her kullanım sonrası kalıba bırakılmalıdır.

Süet: Sığır, dana ve manda yavrusu derilerinin, keçi ya da koyun yavrularının derileriyle krom tuzuyla sepilenmesinden oluşan yapıya denir. Finisaj işleminden sonra oldukça yumuşak tüylü ve kadife doku elde edilmiştir. Arzu edilen tüm renk seçenekleri mevcuttur. Fırça ile temizlenmelidir. Kendi renginde boyandıktan sonra kurumaya bırakılmalıdır. Silikon spreyler ile hava koşulları ve zeminlerden koruyabilirsiniz.

Vejetal: Adından da anlaşıldığı üzere bitkisel taninler ile işlenmiştir. Tamamen doğal veya sadece üzeri boya ile renklendirilen olmak üzere iki çeşidi bulunmaktadır. Renklendirilen Vejetal derileri zaman içinde koyulaşır. Böylece farklı bir görünüme dönüşür.
Genel olarak aksesuar imalatında kullanılmaktadır. Tamamen natürel olan bakımı, kendisine has üretilen cila ile olmalıdır.

Vidala: Dana, sığır ve at derilerinden elde edilmiştir. Deri krom tuzlarıyla tabaklanma yöntemi kullanılmıştır. Finisaj işlemi sonrası birçok renk ve yumuşak doku elde edilmiştir. Bilhassa kışlık ayakkabılar ve botların, zenne ve terliklerin imalatında kullanılan bir deri çeşididir. Su geçirmez özelliğe sahiptir.
Ayakkabı kiri özellikle toz ve çamur ise yumuşak bir bez veya fırça ile temizlenmelidir. Deriye besleyicilik veren ve deriyi koruyan katı cila kullanılmalıdır. Cila on dakika kadar bekletildikten sonra yumuşak fırça ile parlatılmalıdır.
Büzüşme ve buruşma gibi olası sorunlarda temiz ve az nemli bir alanda kalıba 2 gün bırakılıp, dinlendirilmelidir.
Bu bakım ve koruma yöntemi derinin ömrünü uzatacaktır.

Yağlı Deri: Kalın ve mat olan vidala çeşididir. Vidala ile karşılaştırıldığında su geçirme özelliği düşüktür. Kışlık deri ayakkabılar ve bazı bot modellerinin imalatında kullanılır. Hava şartları ve zorunlu zeminlerden etkilenen deri, hafif nemli bezle silinmelidir. Nemli bir ortamda kurumaya bırakılıp kalıba yerleştirilmelidir. Zedelenen derinin bakımı için bakım spreyleri kullanılabilir. Tozsuz bir ortamda muhafaza edilmelidir.

Zik: Derinin işlenmiş haline denir. Genellikle koyun derisi kullanılır. İnce ve esnek yapıdadır.